Δεν πρέπει να μας εντυπωσιάζουν οι ιδιοτροπίες του Ντόναλντ Τραμπ. Πίσω από τις ανατροπές, τις αντιφατικές δηλώσεις και τις αλλαγές πορείας που είναι συνήθης πρακτική του, υπάρχει μια βασική αντίληψη: μόνο η Αμερική μετράει, τα υπόλοιπα δεν έχουν καμία σημασία. Σε αυτό το σημείο, ο Τραμπ σκέφτεται όπως και οι προκάτοχοί του, αλλά με δύο ουσιαστικές διαφορές.
Η πρώτη είναι ότι δεν βλέπει πλέον τη χρησιμότητα της προσπάθειας να δικαιολογηθεί χρησιμοποιώντας τη συνήθη ιεραποστολική προπαγάνδα υπέρ των υψηλών ιδανικών («δημοκρατία και ελευθερία»). Λέει χωρίς περιστροφές ότι το πράγμα ή το δέχεσαι ή το αφήνεις.
Η δεύτερη είναι ότι έχει καταλάβει σαφώς ότι οι στρατιωτικές περιπέτειες κοστίζουν στις Ηνωμένες Πολιτείες πολύ περισσότερο από ό,τι αποφέρουν. Γι’ αυτό θέλει όλα να γίνονται μέσω του εμπορίου.
Δεν είναι ούτε απομονωτιστής ούτε ειρηνιστής: γνωρίζει πολύ καλά ότι το «ευγενές εμπόριο» δεν αποκλείει εμπορικές επιθέσεις, εμπορικούς εκβιασμούς ή εμπορικές κατακτήσεις. Ο Τραμπ δεν ενδιαφέρεται κατ’ ουσίαν ούτε για την πολιτική, ούτε για τη γεωπολιτική, ούτε για τις ιδέες, ούτε για τη διπλωματία, ούτε για τις διεθνείς σχέσεις. Ενδιαφέρεται μόνο για τις σχέσεις εξουσίας και τις μπίζνες. Ως καλός διαπραγματευτής, δεν έχει για λόγους αρχής ούτε φίλους ούτε εχθρούς, αλλά εμπορικούς συνεργάτες. Σύμφωνα με τον ίδιο, όλα μπορούν να αγοραστούν ή να πωληθούν, συμπεριλαμβανομένης της Γάζας ή της Γροιλανδίας. Είναι, επίσης, ένας νεο-μερκαντιλιστής καπιταλιστής: σε οποιαδήποτε εμπορική συμφωνία, πρέπει να υπάρχει ένας νικητής και ένας ηττημένος (είναι πάντα ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος).
Τον περασμένο Φεβρουάριο, ο Αμερικανός αντιπρόεδρος J.D. Vance μετέβη στο Μόναχο για να εκφράσει στους Ευρωπαίους όλα τα άσχημα που σκεφτόταν για αυτούς. Πολλές από τις επιπλήξεις του ήταν δικαιολογημένες, αλλά η βασική ιδέα ήταν ότι η καταφρόνηση για την Ευρώπη ήταν πλέον μέρος της ιδεολογίας της αμερικανικής κυβέρνησης. Εξάλλου, αυτή την καταφρόνηση τη συμμερίζεται και ο Πούτιν, που την έχει εμπειρικά τροφοδοτήσει. Λίγες εβδομάδες αργότερα, ο Ντόναλντ Τραμπ ταπείνωσε και γελοιοποίησε τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι στο Οβάλ Γραφείο. Στον ΟΗΕ, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία ψήφισαν μαζί εναντίον των Γάλλων και των Βρετανών. Λίγο αργότερα, με τις εκπληκτικές δηλώσεις του για τους δασμούς, ο Αμερικανός πρόεδρος κήρυξε εμπορικό πόλεμο σε ολόκληρο τον κόσμο.
Βρισκόμαστε μπροστά σε μια ιστορική αλλαγή, την οποία πολλοί δεν έχουν ακόμη συνειδητοποιήσει πλήρως. Εδώ και αρκετούς μήνες παρακολουθούμε ζωντανά τη αποσύνθεση του «συλλογικού Δυτικού κόσμου», το τέλος της φιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και τη διάζευξη μεταξύ Ευρώπης και Ηνωμένων Πολιτειών. Και επίσης στην αρχή του τέλους της φιλελεύθερης εποχής: οι τέσσερις κύριες παγκόσμιες δυνάμεις (Ηνωμένες Πολιτείες, Κίνα, Ρωσία, Ινδία) μπορούν πλέον να θεωρηθούν, από διάφορες απόψεις, «αντιφιλελεύθερες» δυνάμεις.
Οι διεθνείς οργανισμοί και ο ΟΗΕ δεν έχουν κανέναν στρατηγικό έλεγχο επί των συγκρούσεων που εξελίσσονται, ο διατλαντικός δεσμός έχει σπάσει, η Ατλαντική Συμμαχία βρίσκεται σε κρίση και το ΝΑΤΟ (η τελευταία σύνοδος κορυφής του οποίου έμοιαζε με διαγωνισμό υποκλίσεων σε ένα βάζο με τουρσιά) είναι έτοιμο να εκπνεύσει. Θα ήταν σοβαρό λάθος να πιστεύουμε ότι, μετά την «παρένθεση Τραμπ», μπορούμε να επιστρέψουμε στο status quo ante. Ό,τι έχει σπάσει δεν θα ξανασυναρμολογηθεί. Αναδύεται ένας νέος Νόμος της Γης. Αυτή είναι μια καμπή στην παγκόσμια ιστορία.
Η ισορροπία δυνάμεων έχει αντικαταστήσει παντού το δίκαιο, το οποίο τουλάχιστον έχει το προσόν να ξεκαθαρίζει τα πράγματα. Στην εποχή των μεγάλων αρπακτικών, αλλά και των Καισάρων, βγαίνουμε από την εποχή όπου μπορούσαμε να βασιζόμαστε σε νόμους, κανόνες και διαδικασίες για την επίλυση των προβλημάτων. Το διεθνές δίκαιο εξαφανίζεται όταν απειλείται η ζωτική ανάγκη διατήρησης της υπαρκτικής δομής μας και έρχεται η ώρα των υπαρξιακών πολιτικών αποφάσεων. Δεν υπάρχει λόγος να εκπλησσόμεθα. Το κρίσιμο κατώφλι της μεταβατικής περιόδου μεταξύ δύο εποχών έχει πλέον υπερπηδηθεί. Η επιλογή είναι πιο σαφής από ποτέ. Είτε ένας πλανήτης που κυβερνάται από μια μοναδική ηγεμονική δύναμη είτε ένα «πολυδιάστατο σύμπαν» που διαρθρώνεται μεταξύ πολλών πόλων… Η εποχή των πολιτισμών είναι έτοιμη να ξεκινήσει.
Ποια διδάγματα μπορούν να αντληθούν από τη διάζευξη μεταξύ Ευρώπης και Αμερικής; Πρώτον, όσοι χθες υποστήριζαν ότι ήταν λάθος εκ μέρους των Ευρωπαίων να φορτώσουν στους Αμερικανούς την ευθύνη να εγγυηθούν την άμυνα και την ασφάλειά τους είχαν δίκιο. Η «αμερικανική ομπρέλα» ήταν πάντα μια ψευδαίσθηση. Η απόδειξη είναι πλέον εδώ: οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν ανά πάσα στιγμή να αρνηθούν τις δεσμεύσεις τους έναντι της Ευρώπης.
Εάν το αποδεχτούμε αυτό, πρέπει να διπλασιάσουμε τις προσπάθειές μας. Ναι, οι ευρωπαϊκές χώρες πρέπει να εξοπλιστούν με αυτόνομα μέσα άμυνας και να υιοθετήσουν έναν «αποτρεπτικό προστατευτισμό» στον εμπορικό πόλεμο που διεξάγει η Ουάσιγκτον, και για αυτό πρέπει να αυξήσουν σοβαρά τις δαπάνες τους για εξοπλισμούς. Αλλά είναι προφανές ότι το αποδέχονται με βαριά καρδιά.
Θα πρέπει να αρχίσουμε σταματώντας να αγοράζουμε από τους Αμερικανούς όπλα και αεροσκάφη που μπορούμε να κατασκευάσουμε οι ίδιοι. Την στιγμή που ο Marcel Gauchet επισημαίνει ότι σχηματίζεται μια «παγκόσμια ομοσπονδία αυταρχικών καθεστώτων», οι Ευρωπαίοι γαντζώνονται στα μάντρα του παλιού τους κόσμου. Δεν έχουν καταλάβει ακόμα τι συμβαίνει, και κυρίως τι συμβαίνει σε αυτούς. Η Ευρώπη της άμυνας δεν προορίζεται, λοιπόν, για το μέλλον. Ούτε η Ευρώπη του αύριο θα είναι σε θέση να υιοθετήσει το αντίστοιχο του Δόγματος Μονρόε, το οποίο θα συνεπαγόταν την διάλυση όλων των αμερικανικών βάσεων στην Ευρώπη, την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων και το κλείσιμο των ευρωπαϊκών θαλασσών στις εξωευρωπαϊκές ναυτικές δυνάμεις.
Το κρίσιμο κατώφλι της μεταβατικής περιόδου μεταξύ δύο εποχών έχει πλέον ξεπεραστεί. Η επιλογή είναι πιο ξεκάθαρη από ποτέ. Είτε ένας πλανήτης που κυβερνάται από μια μοναδική ηγεμονική δύναμη είτε ένα «πολυδιάστατο σύμπαν» που διαρθρώνεται μεταξύ διαφορετικών πόλων εξουσίας, κουλτούρας και πολιτισμού – «μεγάλοι χώροι» που αντιστοιχούν στις μεγάλες περιοχές του κόσμου, καθένας από τους οποίους κυβερνάται από τη χώρα που είναι πιο ικανή να ασκήσει την επιρροή της σε μια δεδομένη εδαφική σφαίρα (τα «Κράτη πολιτισμού»).
Η εποχή των πολιτισμών αρχίζει. Αν η Ευρώπη δεν ανακάμψει, η τελική μάχη θα δοθεί μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών, της Κίνας και της Ρωσίας.
Arktosjournal.com, 8 Σεπτεμβρίου 2025
Η μετάφραση της Σύνταξης έγινε από τα ιταλικά.
Published by