της Χριστίνας Γ. Αμπαρτζάκη
Περίληψη
Ίδρυση Ακαδημίας Λαϊκών Τεχνών με αντικείμενο την εκπαιδευτική κατάρτιση σε Λαϊκές Τέχνες και την αναβίωσή τους σε ένα πληθυσμό 1.500.000 ανθρώπων μιας διοικητικής Περιφέρειας. Βασικός στόχος είναι αφενός να αναβιώσουν όσες περισσότερες από τις Λαϊκές Τέχνες γίνεται και αφετέρου η κατάρτιση όσων περισσότερων ανθρώπων είναι εφικτό. Η επαγγελματική υποστήριξη των εκπαιδευόμενων είναι συμπληρωματικός στόχος με την εξασφάλιση επαγγελματικής στέγης με καλύτερους όρους σε σχέση με τις άλλες επιχειρήσεις που αναπτύσσουν δραστηριότητα εντός του Ιστορικού Κέντρου των πόλεων, εντός των τειχών και σε κεντρικά σημεία οικισμών γενικότερα με αντίκτυπο στην αισθητική των πόλεων και των χωριών. Το ίδρυμα θα έχει εκπαιδευτικό χαρακτήρα τεχνικής κατάρτισης στις Τέχνες του Λαϊκού Πολιτισμού και εκτός αυτού θα διασώσει αρχειακά με όλα τα μέσα (συμβατικά – ηλεκτρονικά), όλες τις τεχνικές ώστε να μην χαθούν αλλά τουναντίον να αναβιώσουν από όσους το επιθυμούν.
Ο χρονικός ορίζοντας της Ακαδημίας ξεπερνά την εβδομηκονταετία, έως ότου εδραιωθεί και καθιερωθεί η αναγνωρισιμότητά της από το ευρύτερο Κοινωνικό περιβάλλον και με δεδομένο το μη ευκαταφρόνητο ύψος της χρηματοδότησης που θα καταφέρει να εξασφαλίσει, προκειμένου να λειτουργήσουν όλα αυτά τα εργαστήρια Λαϊκής Τέχνης όπως: Οργανοποιίας , Παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής, Ξυλογλυπτικής, Υαλουργικής, Καλαθοπλεκτικής, Επεξεργασίας πρώτων υλών Υφαντικής – Πλεκτικής, Πλεκτικής, Υφαντικής, Σταμπτωτών Υφασμάτων, Παραδοσιακών Στολών, Κεντητικής, Χρυσοκεντητικής, Ιεροραπτικής-Ραπτικής, Πιλητικής, Πιλοποιΐας, Βαφικής, Αγιογραφίας, Εγκαυστικής, Νωπογραφίας, Βυρσοδεψίας, Κεραμικής, Ψηφιδοθεσίας, Μεταλλοτεχνίας, Κοσμηματοποιίας, Ταπητουργίας, Παραδοσιακής Επιπλοποιίας και άλλων. Εκτός των εργαστηρίων Θα λειτουργεί καταγραφικό τμήμα εξοπλισμένο άρτια, ώστε το Ίδρυμα να έχει χαρακτήρα πολιτιστικό με την ευρύτερη έννοια του όρου, μιας και θα διασώζει για να παραδοθεί στο σύνολο των μελλοντικών γενεών την πολιτισμική κληρονομιά, όχι απλά ως κειμήλιο αλλά ως κάτι που μπορεί να ανα-δημιουργηθεί με όλο το σεβασμό στην Λαϊκή Τέχνη κι όχι στην απαξίωσή της.
Λέξεις κλειδιά: Εκπαιδευτικός, Πολιτιστικός, Οικονομικός Οργανισμός
Εισαγωγή
Η εισήγηση που ακολουθεί αναπτύσσει την ιδέα της ίδρυσης μιας Ακαδημίας Λαϊκών Τεχνών – Κέντρου Καταγραφής/Τεκμηρίωσης, δικαιολογεί την αναγκαιότητα της δημιουργία της, περιγράφει τις προοπτικές που ανοίγει στην τοπική κοινωνία και τη σημαντικότητά της για τις επερχόμενες γενιές. Η ανάπτυξη που ακολουθεί είναι αποτέλεσμα ενός μείγματος εμπειρικής σπουδής επί των Λαϊκών Τεχνών της υποφαινόμενης σε συνδυασμό με την τριβή της στην Οικονομική Επιστήμη και στη μελέτη Πανεπιστημιακών σημειώσεων του ειδικού εκπαιδευτικού αντικειμένου: Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων. Βασική αδυναμία της ανάπτυξης είναι η απουσία βιβλιογραφικών αναφορών καθώς εισηγείται ένα καινοτόμο Φορέα, που δεν έχει υπάρξει στα ελληνικά χρονικά στη μορφή που προτάσσεται και με τις αρμοδιότητες που θα φέρει. Αποτελεί ωστόσο μια πρόταση που διέπεται από τον ενθουσιασμό μπροστά στην επιχειρηματική προοπτική και στην σύγχρονη ιστορική συγκυρία. Απέχει δε από μια επίσημη Πρόταση Έργου με ολοκληρωμένη έρευνα σύνταξης Τεχνικού Δελτίου στο βαθμό που αναμένει τις πρώτες της εντυπώσεις από το σεβαστό κοινό, για να προχωρήσει στα συγκεκριμένα πεδία μέχρι και την υλοποίηση της. Η εργασία αυτή ενέχει την φιλοδοξία να κερδίσει τις εντυπώσεις και να αποτελέσει πρότυπο Πρότασης για την Ίδρυση Ακαδημιών Λαϊκών Τεχνών σε όλες τις Διοικητικές Περιφέρειες της Ελλάδας.
Κυρίως μέρος
Περιγράφοντας την Ακαδημία Λαϊκών Τεχνών – Κέντρο Καταγραφής/Τεκμηρίωσης, πρέπει να πούμε ότι αφορά σε έναν Φορέα, με τον οποίο όποιος εμπλακεί, οφείλει να προσφέρει το καλύτερο του εαυτού του, προκειμένου να ανταποκριθεί στο ύψος της προσδοκίας που εκλύει η δυναμικότητά της Ακαδημίας. Η ίδρυσή της σημαίνει την στροφή σε χαμένες δεξιότητες των ανθρώπων της πατρίδας μας. Σημαίνει άνοιγμα του θησαυροφυλακίου της Παράδοσης και δυνατότητα ανά-δημιουργίας ανεκτίμητων έργων. Περισσότερο ακόμη σημαίνει προσκύνημα στους κόπους των γενεών που πέρασαν και ταξίδι στο χωροχρόνο δημιουργίας των σπάνιων χειροτεχνημάτων. Τα έργα που θα παραχθούν έρχονται από μια πλούσια και μακραίωνη πορεία. Ανατέλλουν φωτίζοντας τον Πολιτισμό των προγόνων μας και διαχέουν το μήνυμα της ενσταλαγμένης τους γνώσης και καλαισθησίας, της διδαχής τους από τη φύση, που υπήρξε γενναιόδωρη στην Πατρίδα μας. Είναι προσωπική ευθύνη του καθένα και της καθεμίας από εμάς να εκλείψει το σκοτάδι της αφασίας που διέπει τη ζωή που δεν εκτιμά το μεγαλείο τους. Η ανωτερότητα του Μουσειακού υλικού και των ιδιωτικών συλλογών λαϊκής τέχνης, καθιστά τη διάχυση της καλαισθησίας ζητούμενο στην ρυπογόνο και τυποποιημένη καθημερινότητά μας.
Εστιάζοντας στις ιδιότητες της Ακαδημίας όπως αυτή προβλέπεται να λειτουργήσει, κάνουμε λόγο για έναν Οργανισμό : Εκπαιδευτικό, Πολιτιστικό και Οικονομικό, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η ύπαρξή του θα αφήνει ανέπαφους άλλους τομείς της Κοινωνικής ζωής από θετική επιρροή. «Ενός καλού, μύρια έπονται». Ή «όπου φελά, παντού φελά» («φελά» = ωφελεί). Η πολυσχιδής του δομή και οι ποικίλες δράσεις του ευνοούν την ισχυροποίησή των εργαζομένων σε και των συνεργαζομένων με αυτόν. Η αποτελεσματική του δράση ως προς το πλήθος των αναβιώσιμων τεχνών και του αρχειακού υλικού ευνοούν την καθιέρωσή του στις συνειδήσεις του φιλότεχνου κοινού. Δείκτες, όπως το πλήθος του εξυπηρετούμενου πληθυσμού και των νέων παραγωγών προσθέτουν αξία στο κύρος του. Οικονομικά στοιχεία με θετικό πρόσημο ενδυναμώνουν τη λειτουργία του και η ευελιξία του ανακόπτει τυχόν αρνητικές κριτικές στους συντελεστές. Κυρίως όμως η μακρόχρονη δράση του σε περιφερειακό, αποκεντρωμένο επίπεδο δικαιώνει την ύπαρξη του.
Μιλάμε για Εκπαιδευτικό Οργανισμό αφού η Ακαδημία θα δέχεται άτομα όλων των ηλικιών, που επιδέχονται μάθηση, σύμφωνα με τα προαπαιτούμενα της κάθε ξεχωριστής Τέχνης, προκειμένου να φοιτήσουν καθημερινές εργάσιμες ημέρες και απογεύματα. Στους σπουδαστές θα παρέχεται πρόσβαση σε έντυπο και οπτικοακουστικό υλικό, που έχει συνταχθεί ως τώρα για τις Τέχνες αναφοράς και το οποίο θα φυλάσσεται στις Βιβλιοθήκες, ανά Νομό Διοικητικής Περιφέρειας. Αυτονόητα θα παρέχεται σπουδή σε εργαστήρια με την ενεργή συμμετοχή του φοιτούντα. Μετά το πέρας του έτους ή της τριετίας ανά περίπτωση τέχνης, ο σπουδαστής θα έχει τη δυνατότητα αυτοβούλως να εμπλακεί στην διαδικασία καταγραφής των τεχνικών που διδάχτηκε, εμπλουτίζοντας από τη μεριά του τα πολιτιστικά θησαυρίσματα και αναβαθμίζοντας το βιογραφικό του.
Ως Πολιτιστικός ο Φορέας δικαιολογεί την ιδιότητά του καθώς θα προσφέρει κατάρτιση στις Λαϊκές Τέχνες στη σύγχρονη εποχή. Θα συμβάλει στην παραγωγή προϊόντων υψηλής αισθητικής αξίας και προϊόντων χρηστικής αξίας με συμβολική υπεραξία. Θα διασώζει τις Λαϊκές Τέχνες ως αποτέλεσμα της καταγραφικής του δραστηριότητας, λειτουργώντας ως μία κιβωτός της Παράδοσης. Θα αναβαθμίζει αισθητικά όλους τους τόπους όπου θα διεισδύει καθώς θα αναδεικνύει την λειτουργικότητά τους, την εναλλακτική τους χρήση προς όφελος του τοπικού πληθυσμού. Περιττεύει εδώ να αναφέρουμε πως η κατάσταση λειτουργίας ενός χώρου που αναβιώνει την Παράδοση δίνει ζωή στον ευρύτερο χώρο. Επιπροσθέτως συμβάλει στην προαγωγή του πολιτισμικού προϊόντος και στην ανταλλαγή πολιτισμικών αξιών μεταξύ των ανθρώπων που γίνονται κοινωνοί στη δράση του.
Ως Οικονομικός ο Φορέας θα διαθέτει εσωτερική διαχειριστική αυτονομία και θα αξιοποιεί όλες τις σύγχρονες θεωρίες Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων, που προσφέρει η Οικονομική Επιστήμη, συμπεριλαμβανομένων των θεωριών Διοίκησης Ανθρώπινων Πόρων, Ανάλυσης Επιχειρηματικότητας και Κανόνων Λήψεων Χρηματοοικονομικών Αποφάσεων αλλά και Στρατηγικού Management. Η Ακαδημία Λαϊκών Τεχνών θα μεσολαβεί στο Διεθνές Οικονομικό Περιβάλλον για την προβολή και την ανάδειξη των έργων Λαϊκής Τέχνης με έρεισμα τη μοναδικότητά τους τόσο ως προς τον δημιουργό και τη διαδικασία όσο και ως προς τα φυσικά υλικά που χρησιμοποίησε. Η καλλιτεχνική επιβράβευση του τεχνίτη θα εμπεριέχεται στο ανατιμημένο κόστος του προϊόντος που θα έρθει με την χρήση των κατάλληλων πολιτικών marketing και προώθησης πωλήσεων σε διευρυμένα κανάλια διανομής. Κρίνεται απαραίτητη η λειτουργία συμβατικού και ηλεκτρονικού εκθετηρίου/πωλητηρίου προς υποστήριξη των απόφοιτων παραγωγών μικρής κλίμακας (οικοτεχνιών). Επίσης κρίνεται προσοδοφόρα η διασύνδεση της παραγωγής έργων λαϊκής τέχνης με την παραγωγή αγροτικών προϊόντων. Θα μπορούσαν κάλλιστα να προωθούνται ως συμπληρωματικά αγαθά τυποποίησης / συσκευασίας των αγροτικών προϊόντων προσδίδοντας σε αυτά αδιαμφισβήτητη ταυτότητα προέλευσης. Για όσους δε παραγωγούς αποφασίσουν την λειτουργία της δικής τους βιοτεχνίας, θα υπάρξει επίσπευση νομικής διαδικασίας εξασφάλισης επαγγελματικής στέγης με καλύτερους όρους εντός του ιστορικού κέντρου πόλεων και οικισμών. Από τον Φορέα δεν θα λείπουν οι Λαϊκοί Τεχνίτες του τόπου που είναι σε θέση να διδάξουν μετά αμοιβής ή εθελοντικά κατά περίπτωση αλλά ούτε κι οι εξειδικευμένοι απόφοιτοι των Σχολών Καλών Τεχνών ή και Τεχνικών Σχολών με συναφές αντικείμενο. Ακόμη με το δεδομένο της ζωτικότητας και του ενδιαφέροντος των εργαστηρίων που θα λειτουργούν, κρίνεται επικερδής, η έκδοση εισιτηρίων προσέλευσης σε αυτά από μεμονωμένους επισκέπτες ή τουριστικά πρακτορεία, των μαθητών εσωτερικού εξαιρουμένων.
Από την άποψη της διαδικασίας ενεργοποίησης μέρους του τοπικού πληθυσμού και ένταξής του σε μια κατεύθυνση που ως τώρα δεν προσέφερε κίνητρα μελλοντικής αποκατάστασης βιοτικού χαρακτήρα, μπορούμε να μιλάμε για ένα έργο με σαφή προσανατολισμό στην αναβάθμιση την Κοινοτικής Ψυχικής Υγείας. Η έξοδος από την θλιβερή αδράνεια σε συνδυασμό με την ενεργητική παραγωγική δραστηριότητα είναι από τις βασικές συνταγές Υγείας, σύμφωνα με την κοινή λογική και όχι μόνο. Επιπλέον η δημιουργικότητα προσμετρείται ως θετικός παράγοντας σε σχέση με την ψυχική υγεία του ατόμου και την κοινωνική του εικόνα. Ο παράγοντας ψυχική υγεία έχει ξεκάθαρο πρόσημο στην Κοινωνία και στο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα μιας Οικονομικής Μονάδας και μιας Οικονομίας γενικότερα.
Ακόμη εξετάζοντας τη φύση του έργου ως προς την Περιβαλλοντολογική του διάσταση μπορούμε να πούμε ότι μπορεί να συμβάλει θετικά από την άποψη χρήσης φυσικών υλικών για τα χειροτεχνήματα. Οι πρώτες ύλες από τις οποίες κατασκευάζονται τα έργα θα αξιοποιούνται αντί να απορρίπτονται ως συμβαίνει τώρα. Θα υπάρχουν χώροι συγκομιδής, καθαρισμού, επεξεργασίας των φυσικών υλών ώστε αυτές να είναι έτοιμες για χρήση στην διαδικασία παραγωγής έργων. Ως αποτέλεσμα και τα έργα θα είναι φιλικά στο περιβάλλον και υγιεινά ως προς τους χρήστες. Οι ενδιάμεσοι παραγωγικοί κρίκοι, δηλαδή οι τεχνίτες, θα έχουν την ικανοποίηση ότι παράγουν ένα καλό προϊόν, φιλικό προς το περιβάλλον, υγιεινό για τον τελικό αποδέκτη και που επιπλέον παρήχθη σε συνθήκες προσωπικής ανάτασης και αυτό-έκφρασης σε χρόνο και σε χώρο που ορίσθηκε από τους ίδιους – με την έννοια της επαγγελματικής αλλοτρίωσης να καταρρίπτεται.
Η χωροταξική δομή της Ακαδημίας Λαϊκών Τεχνών σε μια διοικητική περιφέρεια όπως η Κρήτη μπορεί να λάβει την εξής δομή: Ένα Διοικητικό Κέντρο που να εδρεύει στο Ηράκλειο, μαζί με το Τμήμα Καταγραφής και έναν Γενικό Προϊστάμενο σε κάθε Νομό για την καλή Λειτουργία του Έργου. Τέσσερα Τμήματα Επιστασίας/Συντονισμού – ένα για κάθε Νομό, για την λειτουργία των Εργαστηρίων. Τέσσερις Χώροι ανά Νομό συγκέντρωσης Οπτικοακουστικού Υλικού και Βιβλιοθηκών. Περί τα 40 εργαστήρια σε κάθε Νομό με δυνατότητα αύξησης του αριθμού τους εφόσον οι Δήμοι και οι Κοινότητες αποφασίζουν την είσοδό τους στο Πρόγραμμα εντός των προθεσμιών που θα ανανεώνονται. Από τα 40 εργαστήρια πρέπει να πούμε ότι αυτά λειτουργούν με διαφορετικούς κύκλους μάθησης καθώς οι Τέχνες ποικίλουν σε βαθμό δυσκολίας και ενασχόλησης έως να γίνουν κατανοητές και εφαρμόσιμες. Επίσης πρέπει να πούμε ότι κάποια από τα Εργαστήρια είναι δυνατόν να συστεγάζονται, καθώς δεν περιλαμβάνουν μεγάλο όγκο εξοπλισμού, σε αντίθεση με κάποια άλλα, που όντως χρειάζονται μεγάλους χώρους και ακριβό εξοπλισμό και ας αναφέρουμε και εργαστήρια των οποίων το μάθημα διεξάγεται σε ανοιχτούς χώρους (ύπαιθρος – παραδοσιακή αρχιτεκτονική).
Προλαμβάνοντας τυχόν αντιδράσεις ως προς το κόστος ενός τέτοιου εγχειρήματος σε σχέση με το Ενεργητικό που θα χρειαστεί να σχηματιστεί όσον αφορά τα Πάγια περιουσιακά στοιχεία του Φορέα και συγκεκριμένα τα οικόπεδα και τα κτίρια, θεωρώ ότι πρέπει να χρεωθεί μόνο βελτιώσεις κτιρίων κι όχι τα ίδια τα κτίρια και τα οικόπεδα, εκτός κι αν δωρισθούν. Ο λόγος που αναμένω μόνο αυτή την χρέωση είναι η πεποίθηση ότι δεν μπορεί να υλοποιηθεί ένα τέτοιο εγχείρημα παρά μόνο εφόσον έχει εξασφαλίσει την συναίνεση όλων των Αρχών, πράγμα που θα επιτρέψει την παραχώρηση κτισμάτων για την στέγαση της Ακαδημίας.
Ως προς τη θεμιτή Νομική Μορφή του Οργανισμού, μπορούμε να συνάξουμε μια Νομική Συμβουλευτική Ομάδα η οποία θα προτείνει ποια μορφή ταιριάζει να έχει η Ακαδημία Λαϊκών Τεχνών-Κέντρο Καταγραφής/Τεκμηρίωσης. Μία Ανώνυμη Εταιρεία Λαϊκής Βάσης θα εξυπηρετούσε τόσο καλά τους σκοπούς της Ακαδημίας όσο και η σύσταση της υπό τη Μορφή ενός Μη Κερδοσκοπικού Οργανισμού. Με δεδομένη την έντονη παρουσία της στο Οικονομικό Γίγνεσθαι θα μπορούσε να είναι επικερδής είτε τα κέρδη διανέμονταν στους μετόχους, είτε ανατροφοδοτούσαν το στρατηγικό της σχεδιασμό. Η υιοθέτηση της και η ίδρυση της υπό τη μορφή Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου ξεπερνά τις φιλοδοξίες της υποφαινόμενης και της προκαλεί ρίγος συγκίνησης.
Ο εσωτερικός κανονισμός λειτουργίας της Ακαδημίας πρόκειται να είναι σαφής και να διατίθεται προς ανάγνωση και αποδοχή μετ’ υπογραφής από τον κάθε εργαζόμενο / συμβεβλημένο και σπουδαστή. Θα πρέπει να διέπεται από πνεύμα προσφοράς ανάλογο με την ιερότητα του Έργου της Ακαδημίας. Ακόμη πνεύμα καλής συνεργασίας προς την επίτευξη των στόχων της και διάθεση εργασίας εντατικής και επινοητικής. Αδιάλειπτη διάθεση εξεύρεσης τρόπων που θα καταστήσουν την εργασία εποικοδομητική, αποτελεσματική και ευχάριστη για όλους. Οι αρχές της πρέπει να είναι τόσο λογικές και δημοκρατικές ώστε να γίνονται αποδεκτές από όλους τους συνεργάτες. Τα παραπάνω θα υποστηρίζονται από την ύπαρξη ενός επιχειρησιακού μοντέλου σύγχρονου με καταμερισμένο έργο ανά Τμήμα ώστε να είναι εύρυθμη η λειτουργία του όλου Οργανισμού. Το Εκπαιδευτικό Τμήμα θα είναι υπεύθυνο για την καθημερινή λειτουργία των Εργαστηρίων και για την διδακτική σχέση με τους σπουδαστές. Το Τμήμα Καταγραφής (πολυμέσων) θα είναι σε διαρκή εγρήγορση για την ψηφιοποίηση των τεχνικών που συγκεντρώνονται και αρχειοθετούνται και θα υποστηρίζεται από το Τμήμα Πληροφορικής που με αυξημένα καθήκοντα θα επιβλέπει το ηλεκτρονικό εκθετήριο/πωλητήριο. Το τμήμα Marketing και Πωλήσεων θα αναζητά αγορές και θα επιτυγχάνει τις καλύτερες δυνατές τιμές για τα προϊόντα των οικοτεχνιών. Το Τμήμα Χρηματοοικονομικής Διαχείρισης και το Λογιστήριο θα εξυπηρετούν εσωτερικούς και εξωτερικούς συνεργάτες. Το τμήμα Προσωπικού και Διαχείρισης Ανθρώπινων Πόρων θα φροντίζει για την καλή σχέση όλων των εμπλεκόμενων με την Ακαδημία χρησιμοποιώντας τα νομικά εργαλεία που θα παρέχονται από το Νομικό Τμήμα. Ένα επιπλέον Τμήμα, αυτό της Επιστασίας κρίνεται απαραίτητο για την καθαριότητα και την φύλαξη των χώρων της Ακαδημίας καθώς και το προσωπικό των Βιβλιοθηκών συμβατικού και ηλεκτρονικού υλικού.
Ως ολοζώντανος Οργανισμός η Ακαδημία θα συσχετίζεται τόσο με Ιδιώτες όσο και με Συλλογικότητες. Με Νομικά Πρόσωπα Δημόσιου και Ιδιωτικού Δικαίου. Με επιχειρήσεις και μη Κερδοσκοπικούς Οργανισμούς. Αυτοί άλλωστε είναι οι Φορείς, που μέχρι τώρα φρόντιζαν για την αναβίωση των Λαϊκών Τεχνών, επιτελώντας ένα έργο πολύτιμο και ουσιαστικό. Το έργο τους έφτασε την Κοινωνία στο επίπεδο να αντιληφθεί την αναγκαιότητα της σύστασης ενός συντονιστικού Οργάνου, όπως αυτό φιλοδοξεί να υποδυθεί η Ακαδημία Λαϊκών Τεχνών, καθώς δεν έχει κάποιο νόημα η ύπαρξη της, αν δεν αναγνωρίζει το όλο έργο που έχει επιτευχθεί μέχρι τώρα από τους παραπάνω Φορείς. Τόσο σε πολιτιστικό επίπεδο όσο και σε καταγραφικό έχουν γίνει εξαίρετες και εμπνευσμένες προσπάθειες στον τόπο. Υψηλές προσωπικότητες του Πνευματικού χώρου έχουν εμφυσήσει στην προσπάθεια των ανθρώπων πνοή ζώσα κινώντας τους να σώσουν αυτό που τείνει να εκλείψει. Λαϊκοί άνθρωποι έχουν ενστερνιστεί την αναγκαιότητα της αναβίωσης των Τεχνών και ασχολούνται με το να στήσουν εργαστήρια και να δομήσουν την παραγωγή τους σε μια βάση «παλαιάς κοπής». Η διασύνδεση των Φορέων που σχετίζονται με την Πολιτισμική Κληρονομιά μπορεί να συμβεί απρόσκοπτα αν εννοήσουμε τη σημαντικότητα του εγχειρήματος για το μέλλον του τόπου.
Προσδιορίζοντας το εγχείρημα από την Οικονομική σκοπιά και συγκεκριμένα από την άποψη της επιχειρηματικής ευκαιρίας που προβάλλει σε αντιπαράθεση με την αβεβαιότητα / κίνδυνο που αυτό εμπεριέχει διαπιστώνουμε ότι αφορά σε ένα προϋπολογιστικό σχέδιο υψηλής επένδυσης με χρονικό ορίζοντα εβδομηκονταετίας και αποδόσεις που θα εξαρτηθούν από το βαθμό ανταπόκρισης του τοπικού πληθυσμού στο κάλεσμα για αναβίωση των Λαϊκών Τεχνών και από την επιτυχή έκβαση πολιτικών προώθησης προϊόντος. Το κεφάλαιο μπορεί να αντληθεί από την έκδοση μετοχών έως την συγκέντρωση ενός ποσού 300.000 € τουλάχιστον ( Ανώνυμη Εταιρεία Λαϊκής Βάσης) ή από δωρεές Ιδρυμάτων και Ιδιωτών (Μη κερδοσκοπικός Οργανισμός). Τα έσοδα θα προέρχονται από πωλήσεις αγαθών – ένα ποσοστό των οποίων θα λαμβάνει ο Φορέας ως διαμεσολαβητής μεταξύ της Αγοράς και των Οικοτεχνιών – από την επισκεψιμότητα στα εργαστήρια (εισιτήρια), από δωρεές που θα εκτιμούν την καλή πορεία της Ακαδημίας, από φορολογικές ελαφρύνσεις της Κρατικής πολιτικής, από διακανονισμούς με Δημόσιες Επιχειρήσεις και Οργανισμούς για ειδική τιμολογιακή μεταχείριση. Τα έξοδα θα αφορούν σε κόστος πωληθέντων και έξοδα Διοικητικής Λειτουργίας, Μισθολογικά έξοδα, Τηλεπικοινωνίες και Διαφήμιση. Ωστόσο αν λάβουμε υπ’ όψη μας το κοινωνικό όφελος από τη δραστηριότητα του Φορέα μπορούμε να προσμετρήσουμε στο έργο του δείκτες όπως εξυπηρετούμενος πληθυσμός, επισκεψιμότητα, πλήθος σωζόμενων τεχνών, πλήθος αρχειακού υλικού, αριθμός νέων παραγωγών και οικοτεχνιών. Στο μέτρημα δύνανται να στοιχηθούν στοιχεία όπως: ύψος πωλήσεων οικοτεχνιών, μεταβολή του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος λόγω της προσθήκης στο παραγωγικό δυναμικό των νέων παραγωγών και των οικοτεχνιών, νέες θέσεις εργασίας, αύξηση της κατανάλωσης μέσω της αύξησης των νέο-απασχολούμενων.
Πέρα από την οικονομική οπτική κρίνεται αναγκαία στην συγκεκριμένη καμπή της Ελλάδας η σύνδεσή μας με τις δεξιότητες των προγόνων μας. η επαναφορά της οξυμένης μας αντίληψης του τεχνικού Πολιτισμού, που επιδεικτικά παραμελούσαμε τα χρόνια που πέρασαν, επιδιδόμενοι στην επιφανειακή υιοθέτηση ξενόφερτων προϊόντων, που μας έβλαψαν παραγωγικά και ηθικά, όπως αποδεικνύεται. Όχι μόνο δε μνημονεύουμε τους νεκρούς μας αλλά τους αγνοούμε με το να μην εκτιμούμε την πολύτιμη ενέργεια που αφιέρωσαν για να αφήσουν όλα αυτά που φυλάσσονται σε Μουσεία και ιδιωτικές συλλογές. Όταν ο ποιητής λέει: «… μη παρακαλώ σας, μη λησμονάτε τη χωρά μου!», υμνεί το φώς της. Το φώς της όμως υπάρχει και από τον νοητό ήλιο της Δικαιοσύνης και δεν είναι δυνατό να υπάρξει δικαιοσύνη χωρίς ευσέβεια. Η τελευταία είναι γνώρισμα αυτών που βλέπουν τη ζωή σας ποτάμι με εκβολές στην απέραντη θάλασσα της λησμοσύνης και πηγές στα ψηλά βουνά των ορίων που έθεσαν οι περασμένοι άνθρωποι. Είναι αδύνατο να υπάρξουμε οντολογικά άρτιοι χωρίς την επίγνωση της συνέχειας του Πολιτισμού μας και της αδιάκοπης ροής από το υψηλό στο χαμηλό υψόμετρο, όπως ακριβώς τα νερά. Ως καλοί αγωγοί να διαδραματίσουμε το ρόλο που δίνεται στον κάθε άνθρωπο να παίξει. Αν θέλουμε να λεγόμαστε άνθρωποι να σηκώσουμε στις πλάτες μας το βρέφος Πολιτισμό- ως άλλο πρόσφυγα – και να τον προστατέψουμε από την ανυπαρξία.
Στην παρούσα ιστορική συγκυρία με τους ανθρώπους να πλήττονται στις γειτονικές χώρες και να αναζητούν καταφύγιο στην Ελλάδα προβάλλει μια ακόμη ευκαιρία της αναμέτρησής μας με τους προγόνους μας. Κάποτε ο πολιτισμός μας ήταν τόσο μεγαλειώδης που αφομοίωνε τους κατακτητές. Είναι ένα στοίχημα με τον εαυτό μας αυτό που μπορούμε να προσφέρουμε ακόμη για να αποτρέψουμε την παραβατικότητα και τη μιζέρια των ανθρώπων μακρόθεν και εγγύθεν. Είναι μια ευκαιρία η αναβίωση των Τεχνών, στις οποίες μπορούμε να μυήσουμε τους πρόσφυγες, δίνοντας τους τη δυνατότητα να απασχοληθούν δημιουργικά και παραγωγικά. Είναι ακόμη μια ευκαιρία συναδέλφωσης των λαών και ανταλλαγής πολιτισμικών αξιών. Είναι το παρελθόν μια πηγή που ρέει αέναα, έτοιμη να ξεδιψάσει όποιον σκύβει ευλαβικά πάνω του.
Συμπεράσματα
Όλοι αν συμφωνήσουν, μπορούμε να πάμε ένα βήμα παραπέρα, στην οργάνωση του Φορέα που θα μεριμνά τόσο για την προετοιμασία των μελλοντικών γενεών τεχνιτών, όσο και για την υποστήριξη της επαγγελματικής τους αποκατάστασης. Του Φορέα που θα συντονίζει την καταγραφική παραγωγή αρχειακού υλικού, ώστε να δοθούν στους ενδιαφερόμενους οι τεχνικές που θα χρησιμοποιηθούν για να διασωθεί η πολιτισμική κληρονομιά, όχι απλά ως κειμήλιο αλλά ως κάτι που μπορεί να ανα-δημιουργηθεί – φέρνοντας μας σε αναμέτρηση με τους παλαιούς – που πέρασαν και άφησαν Ιστορία. Η διαφορά της παρούσας πρότασης έγκειται στο βαθμό που διατυπώνει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο Διαχείρισης της Πολιτισμικής Κληρονομιάς με διαχρονική ισχύ αλλά και μέριμνα για την επιβίωση των ενασχολούμενων παραγωγών.
Σκέψεις
Γιατί; Γιατί αυτή η πρόταση, τώρα;
Τα Γράμματα και οι Τέχνες, λέγαμε, όταν θέλαμε να ορίσουμε έναν Πολιτισμό. Χωρούσε αυτός ο ορισμός την άυλη και την υλική πολιτισμική κληρονομιά. Μήπως πλέον έχει απεκδυθεί η ύλη την ουσία της και την έχει καταστήσει έρημη; Μήπως το νοερό της ύλης πλανάται στην ανθρωπότητα και φιλοξενείται σε μεμονωμένα πλάσματα; Γιατί ξεχωρίσαμε ευδιάκριτα ότι φέρει διαστάσεις αντιληπτές για τις αισθήσεις μας από ότι μπορούμε να συλλάβουμε με το νου και μόνο; Γιατί διαλέξαμε να περιορίσουμε τις αισθήσεις μας στην όραση και την ακοή και πολύ λίγο στη γεύση, τη αφή και την όσφρηση; Μήπως αυτοματοποιήσαμε τους εαυτούς μας; Μήπως αναγκαστήκαμε να το κάνουμε αυτό για να προλαβαίνουμε την παραγωγή Γραμμάτων και Τεχνών; Μήπως η εποχή μας παράγει ανελέητα σκέτη ύλη που έχει χάσει την ιδιότητα να ικανοποιεί ακόμα τις δύο μας βασικές αισθήσεις;
Το πολύπαθο μυαλό μας επεξεργάζεται ορεξάτο όλες τις πληροφορίες αλλά στερείται του δικαιώματος να συνεργαστεί με τις παραμελημένες του προσλαμβάνουσες. Κι έχει έρθει στο σημείο να βιώνει το βασικό πρόβλημα της Οικονομικής Επιστήμης (απεριόριστες ανάγκες – περιορισμένα αγαθά). Όσο πιο πραγματιστής είναι κάποιος, τόσο πιο έντονο το βίωμα. Το πρόβλημα είναι πραγματικό και είναι λογικό να μας αφορά όλους. Ωστόσο πόσο λογικά όντα είμαστε όταν αδυνατούμε να παράξουμε ύλη και ιδέες με κάποια σχετική ανταλλακτική αξία; Εκεί σταματάει η καταναλωτική μας δυνατότητα σε ένα χαμηλό επίπεδο. Εκεί αναγκαστικά αρκούμαστε με τα εντελώς απαραίτητα. Ένας άλλος τρόπος αυτάρκειας είναι η απαρέσκεια της πληθώρας των αγαθών και η στοιχειώδης κάλυψη των αναγκών.
Αν θέλουμε να γίνουμε παραγωγικοί, με τους δικούς μας όρους και να αναχαιτίσουμε μια ροή που μας απομυζεί τη δημιουργική διάθεση πρέπει να κοιτάξουμε τον πυρήνα του υφιστάμενου πολιτιστικού οικοδομήματος. Εκεί θα παρατηρήσουμε ότι επιτρέψαμε σε μια κακοήθη τάση να εξαπλωθεί και να καταλάβει το σύνολο του βίου μας. Μια σειρά από υποτιμητικά για το ανθρώπινο είδος στιχουργήματα και συνθέσεις ηχορρυπαντικές αντανακλούν την προχειρότητα και την σκληρότητα των συνθηκών εργασίας μας. Η διαφθορά ανατροφοδοτείται από το ανεξάντλητο απόθεμα κακοήθειας ορισμένων που δεν σέβονται την καλαισθησία και δημιουργούν ένα σισύφειο δρόμο στους πραγματικούς καλλιτέχνες. Τα «διαμάντια» των τελευταίων και η προσοχή που επιδεικνύουν στη ζωή τους, μας πείθει ότι υπάρχει ορθή οδός, την οποία χάνουμε με τις συντεταγμένες της νοημοσύνης ενός ολόκληρου Υποκόσμου.
Ας μην υποτιμάμε τις Λαϊκές Τέχνες και το ρόλο τους σε μια διαδικασία εύρεσης του καλού εαυτού μας. Μπορούν να γίνουν η σχεδία, το σκάφος, το όχημα που θα μας επιτρέψει τη μετάβαση σε ένα μέλλον με αυτογνωσία, αυτοεκτίμηση, αλληλοσεβασμό. Το γεγονός της επαναφοράς των δεξιοτήτων του μακραίωνου Τεχνικού Πολιτισμού μας θα επιτρέψει το βίωμα της συνέχειάς μας ως πολίτες της τοπικής Κοινωνίας αλλά και της Οικουμένης. Μιαν ανάλυση Κόστους – Οφέλους του Έργου που προτείνεται δεν μπορεί να συνταχθεί αν πρώτα δεν έχουμε την απάντηση σχετικά με την πολιτική βούληση ως προς τα παραπάνω.
Σημείωση: Η εργασία αυτή είχε παρουσιασθεί στο 2ο Επιστημονικό Συνέδριο του Ινστιτούτου Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών (03-04-2016) και περιλήφθηκε ως τίτλος στην έκδοση του Βιβλίου με το πρόγραμμα του Συνεδρίου. Δυστυχώς δεν συμπεριλήφθηκε στα Πρακτικά του Συνεδρίου διότι ζητήθηκαν διορθώσεις που ήταν αδύνατο να γίνουν με το επιφορτισμένο εργασιακό πρόγραμμα μου.
Published by